غربالگری های بارداری

از زمانی که با لقاح سلول های جنسی مرد و زن سلول تخم در رحم تشکیل و جایگزینی می شود تقسیم سلولی و رشد آن آغاز می گردد با گذشت زمان و هفته های اولیه جایگزینی سلول تخم بافت های اصلی بدن در نتیجه تقسیمات سلولی تشکیل شده و قسمت های مختلف بدن جنین را شکل می دهد. هر مشکلی در وضعیت جنین و مادر می تواند آسیب های جدی به سلامت کامل آن ها وارد کند. در ادامه به شرح نحوه ی غربالاگری در سه ماهه اول بارداری و لزوم آن می پردازیم.

غربالگری سه ماهه اول بارداری

مدت زمان بارداری زنان معمولا 40 هفته می باشد. این زمان از تایخ اولین روز آخرین قاعدگی فرد محاسبه می شود. این 40 هفته حاملگی به سه دوره ی  سه ماهه کلی تقسیم بندی می شود. سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سه ماهه سوم بارداری. در هر کدام از این دوره ها به یک غربالگری برای بررسی وضعیت سلامت و رشد جنین نیاز است. انجام به موقع این غربالگری های دوره ای تحت نظر متخصص زنان و زایمان بسیار حائز اهمیت می باشد و پیشنهاد می شود مادران باردار این امر را جدی بگیرند.

لزوم انجام غربالگری سه ماهه اول بارداری

برای درک بهتر لزوم غربالگری در سه ماهه بارداری یک شمای کلی از آنچه در سه ماهه اول بارداری برای جنین رخ می دهد و وضعیت جسمی جنین می پردازیم. از اولین هفته بارداری تا انتهای هفته ی سیزدهم بارداری یه ماهه اول بارداری در نظر گرفته می شود. در هفته ی چهارم بارداری مغز، قلب، ستون فقرات شروع به شکل گیری می کنند و اصلی ترین اندام های حیات جنین تشکیل می شود. بازو و پای جنین رشد را آغاز می کند. در هفته هشتم بارداری ضربان قلب آغاز می شود و اندام های داهلی بدن و اندام های تناتسلی شروع به شکل گیری کرده و بازو پاها رشد بیشتری می کند و انگشت ها تشکیل می شود. در ماه دوم بارداری بند ناف قابل رویت است. در این دوران چشم ها به سمت جلو می آید ولی هم چنان بسته است تا روند رشد چشم تکمیل شود. در هفته ی دوازدهم بارداری هماهنگی میان سیستم عصبی و ماهیچه ها در حال شکل گیری است و جنین هر روز بیشتر به شکل انسان شبیه می شود. اندام های تناسلی واضح تر و قابل مشاهده می شوند در پایان هفته دوازدهم بارداری جنینی دارای سرعت رشد کمی در ناحیه سر است و بیشتر از لحاظ قدی رشد می کند.

با شرح آن چه در سه ماهه اول برای جنین رخ می دهد اهمیت این دوره را ملاحظه کردید. تشکیل اندام های حیاتی بدن در این سه ماه و احتمال وجود نواقص مادرزادی و کروموزومی در جنین ، لزوم غربالگری در این دوره را توجیه می کند.

نحوه غربالگری در سه ماهه اول بارداری

غربالگری در سه ماهه اول بارداری با آزمایش خون و سونوگرافی از رحم مادر انجام می شود.  سونوگرافی NT  با بررسی مایع پشت گردن جنین صورت می گیرد. با انجام این سونوگرافی احتمال اختلالات کروموزومی و ژنتیکی در جنین قابل تشخیص است و در صورت ابتلا جنین به سندروم دان ( تری زومی 21 ) در نتیجه سونوگرافی هویدا می شود.

سونوگرافی برای غربالگری در سه ماهه اول بارداری

سونوگرافی برای بررسی وضعیت جنین روشی بسیار ساده است. متخصصین با دستگاه سونوگرافی این امر را ممکن می کنند. فرد باردار لازم است مثانه ای پر داشته باشد تا رحم با وضوح بیشتری قابل رویت شود و متخصص زنان و زایمان، بخشی از دستگاه را که پروب سونوگرافی نام دارد روی ناحیه شکمی در محل رحم، در تماس با پوست بدن حرکت می دهد و تصویر جنین در رحم مادر بر روی صفحه نمایشگر قابل مشاهده می گردد. اساس کار دستگاه های سونوگرافی امواج اولتراسونیک است و هیچ آسیبی برای مادر و جنین ایجاد نمی کند. برای بررسی های دقیق تر اختلالات کروموزومی آزمایش های تکمیلی وجود دارد که به تشخیص پزشک انجام می شود.

تعیین جنسیت در غربالگری

تعیین جنسیت جنین از طریق سونوگرافی معمولا در هفته های چهاردهم تا شانزدهم بارداری بسته به نوع قرار گیری جنین در بدن مادر امکان پذیر است. برای تعیین جنسیت جنین امروزه روش های دیگری نیز وجود دارد که امکان اطلاع از جنسیت جنین را پیش از هفته چهاردهم فراهم می کند.

 نتیجه گیری

با توجه به حساسیت دوران بارداری برای رشد جنین و سلامت مادر، لازم است مادر از زمانی که نسبت به بارداری خود آگاه می شود تحت نظر بهترین متخصص زنان و زایمان در تهران قرار بگیرد تا با بررسی وضعیت سلامت عمومی مادر و وضعیت رشد جنین در هفته های مختلف بارداری از سلامت و زایمان موفق مادر اطمینان حاصل کرد.

دکتر منیژه سیمین دخت هاشمی جم

دکتر منیژه سیمین دخت هاشمی جم

فارغ التحصیل جراحی زنان و زایمان سال 1386 از دانشگاه علوم پزشکی ایران

فارغ التحصیل دکترا حرفه ای از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی سال 1373

فلوشیپ پرناتولوژی از بیمارستان صارم سال 1393

عضو جامعه جراحان اروپا NESA

دارای بیش از 15 سال کار در حیطه جراحی و بیماری های زنان و زایمان در بیمارستان های تهران